Serbest testosteron, hastalardan sıkça istenen bir hormon testidir. Testosteron testi olarak bilinen serbest testosteron, kandaki testosteron seviyesini ölçmek için kullanılır. Testosteron, erkek cinsiyetinde bulunan ve cinsel özelliklerin vücut gelişimini sağlayan steroid bir hormondur. Erkeklerde ergenlik döneminde salgılanmaya başlayan testosteron, erkek çocuklarının ergenliğe girmesinde seslerinin kalınlaşmasına, cinsel organlarının gelişmesine, kaslarının gelişmesine, sperm yapımının artışına ve vücutlarındaki deride kıllanma başlamasına yol açar. Erkeklerde kırk yaşına kadar testosteron seviyeleri yüksek seyreder. Yaşın ilerlemesi ile birlikte erkeklerde testosteron seviyesinde düşüşler meydana gelir. Kadınlarda ise erkeklere nazaran testosteron hormonu daha az seviyededir ve zaman içinde östradiole dönüşmektedir.

Testosteronun yüzde sekseni, kandaki seks hormonu bağlayıcı proteinlere (SHBG) bağlı olarak bulunur. Geriye kalan yüzde yirmi ise kandaki başka bir protein olan albümin ile bağlanırken, yüzde bir veya dört kadarı serbest olarak bulunur. Bağlı olmayan bu forma serbest testosteron denir. Total testosteron seviyeleri gün içinde sürekli olarak değişkenlik gösterir; sabahları çok yüksek seviyelerde iken, akşama doğru bu seviye en düşük düzeyine ulaşır.

Serbest testosteron düzeyi, testosteron taşıyıcı protein olan SHBG konsantrasyonlarındaki değişimlerden etkilenmez. Bu nedenle SHBG düzeyinin yüksek veya düşük olduğu durumlarda serbest testosteron ölçümü, total testosteron ölçümünden daha anlamlı ve gerçektir. Erkek veya kadınlarda hirsutizm, PKOS, adrenal virilizan tümörler ve androjen rezistansı durumlarında serbest testosteron düzeyi artarken, hipogonadizm ve P-450 enzim eksikliklerinde ise serbest testosteron düzeyinde düşme gözlemlenir. Bu hormon, erkeklerde salgılanan en önemli seks hormonudur ve her erkekte ortalama olarak günde beş veya altı mg kadar salgılanır.

Testosteronların temel üretim yerleri erkeklerde testisler iken, kadınlarda yumurtalıklardır. Ayrıca, testosteron hormonu erkeklerde az da olsa böbrek üstü bezlerinde de bulunur. Testosteron hormonlarının yapılacak testlerinde, kol toplardamarından alınan kan kullanılır. Buradaki önemli ayrıntı, testler esnasında bakılan serbest testosteron seviyesidir.